قدس آنلاین- ۲۴ ذی‌الحجه روز مباهله نام گرفته است که از داستانی عجیب از تقابل رسول خدا با مسیحیان حکایت دارد. این واقعه در یکی از مساجد معروف شهر مدینه که به «مباهله» معروف است رخ داد که البته اهل سنت آن را «مسجد الاجابه» می‌نامند. نتیجه این واقعه، بیانگر حقانیت شیعه، عظمت و بزرگی اهل بیت(ع) پاک پیامبر بود که آیه ۶۱سوره آل عمران به آن اشاره دارد. نزول این آیه، واضح‌ترین دلیل بر فضیلت و عالی‌ترین مدرک برای حقانیت باورهای شیعه در مورد امامت و خلافت علی(علیه‌السلام) پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌باشد، زیرا در آن امیرمؤمنان علی(علیه‌السلام) به منزله جان پیامبر شناخته شده و این حقیقتی انکارناپذیر از منظر دانشمندان شیعه و اهل سنت است و در این قضیه جای هیچ گونه تردید و شبهه‌ای نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی اصغر تقوی- رئیس مرکز فقهی جوادالائمه(علیه‌السلام) و عضو اتاق تبلیغ خراسان- پیرامون این رخداد با ما سخن گفت که در ادامه تقدیم می‌شود.
*جناب آقای تقوی! در ابتدا ضمن بیان معنای مباهله، جریان این واقعه تاریخی را تبیین فرمایید.
مباهله یعنی نفرین کردن و دعا کردن و این نفرین و دعا می تواند طرفینی باشد، یعنی دونفر یا دو گروه علیه یکدیگر نفرین یا دعا کنند؛ دعایی که همراه با تضرع و اصرار باشد تا یکی مؤثر واقع شود. زمانی که دو یا چند نفر بر سر مسئله‌ای اختلاف نظر داشته باشند و هیچ کدام حاضر نباشند نظریه طرف مقابل را بپذیرند، در یک جا جمع می‌شوند و به درگاه خداوند تضرع می‌کنند و از خداوند می‌خواهند آن کس را که بر باطل است رسوا نموده و مورد لعن و مجازات خویش قرار دهد.
مباهله طبق آنچه در روایات آمده و تاریخ‌نویسان نوشته‌اند، این گونه بود که عده‌ای از بزرگان و دانشمندان مسیحی نجران که اوصاف پیامبر را شنیده بودند و جریاناتی که پس از بعثت پیامبر اکرم در مکه و مدینه منوره اتفاق افتاده بود به گوش آن‌ها رسیده بود، برای دیدن پیامبر اکرم حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) وارد شهر مدینه منوره شدند و در جلسه با پیامبر پرسش‌های بسیاری مطرح کردند و ایشان همه را پاسخ دادند؛ سرانجام درباره به حضرت عیسی(علیه‌السلام) سؤال کردند و مناظره به درازا کشید. دانشمندان مسیحی در وادی لجاجت افتادند، شروع کردند به لجبازی و نپذیرفتن حقایقی که بر زبان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) جاری می‌شد؛ در اینجا بود که از جانب خداوند متعال به ایشان وحی شد، هر گاه پس از علم و دانشی که درباره مسیح به تو رسیده، باز کسانی با تو به محاجه و ستیز برخاستند به آن‌ها بگو بیایید ما فرزندان خود را دعوت می‌کنیم، شما هم فرزندان خود را دعوت کنید؛ ما زنان خویش را و شما هم زنان خود را، ما نفوس خود را و شما هم نفوس خود را؛ آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
پس از نازل شدن این آیه، دانشمندان مسیحی قبول کردند که روز بعد مباهله کنند، یعنی یکدیگر را نفرین و لعنت کنند. عالم مسیحیان به همراهان خود گفت؛ فردا نگاه کنید، اگر محمد [صلی الله علیه و آله] با فرزندان و اهل بیتش آمد، از مباهله با او بپرهیزید و اگر با اصحاب و پیروانش آمد، از مباهله با او ترس به خود راه ندهید و ابایی نداشته باشید.
صبح روز بعد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به خانه امیرمؤمنان تشریف برده و دست امام حسن(علیه‌السلام) را گرفتند، امام حسین(علیه‌السلام) را در آغوش و به سینه مبارکشان چسباندند و حضرت علی(علیه‌السلام) در پیش رو و حضرت زهرا(سلام الله علیها) پشت سر آن حضرت حرکت کردند و برای مباهله از مدینه خارج شدند. مسیحیان که در پی آن بودند ببینند پیامبر با چه کسانی تشریف می‌آورند و از خانه خارج شده‌اند، دیدند پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در حالی که یک کودک در آغوش دارند و دست یک کودک را هم گرفته‌اند، جوانی جلو و بانویی محجبه و با پوششی از نور خدا، پشت سر و با کمال آرامش، وقار، صبر و اطمینان تشریف می‌آورند.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به همراهانشان سفارش می‌کنند، هرگاه من دعا کردم، شما آمّین بگویید و حال آنکه جمعیت بسیاری از مردم نیز جمع شده و این حادثه مهم را شاهد و ناظرند. مسیحیان سؤال کردند این‌ها چه کسانی هستند که با پیامبر همراهند، در پاسخ شنیدند که حسن و حسین(علیهماالسلام) فرزندان دختر ایشان هستند و آن جوان علی(علیه‌السلام) داماد و همسر دخترش فاطمه است که این‌ها عزیزترین خلق خدا نزد پیامبرند.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به دو زانو نشست و برای مباهله و نفرین آماده شد، عالِم مسیحیان که آن صحنه را دید و افراد همراه پیامبر را مشاهده کرد بشدّت به وحشت افتاد و به همراهان خود گفت، اگر پیامبر بر حق نبود، جرئت نمی‌کرد عزیزترین افراد خود را برای مباهله بیاورد من چهره هایی را می‌بینم که اگر از خدا بخواهند کوهی را از جای برکند و متلاشی کند، هر آینه این اتفاق خواهد افتاد. این‌ها چنانچه مباهله کنند به سال نمی‌رسد که یک نفر مسیحی روی زمین باقی نخواهد ماند، بنابراین به مسیحیان که همراهش بودند گفت مباهله نکنید که همگی هلاک می‌شوید.
سپس خدمت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آمدند و عرض کردند یا رسول الله، از مباهله با ما درگذر و با ما مصالحه کن؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) پذیرفتند و مباهله و نفرین نکردند و قرار بر این شد جزیه بدهند و شرایطی را رعایت کنند. بعدها شماری از همین دانشمندان مسیحی به مدینه آمدند و نزد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) مسلمان شدند.
* چه درسی از واقعه مباهله می‌توان گرفت؟
مباهله روزی بوده که خداوند متعال به واسطه آن، آتش جنگ را خاموش و مسلمانان را از گرفتاری و سختی پیکار و به خطر انداختن روح و جانشان نجات داد. خداوند متعال این کار را به خاطر شرافت کسانی انجام داد که در جریان مباهله حاضر شدند و به منبع لایزال الهی وصل و به صفات خداوندی آراسته بودند.
خداوند متعال، در روز مباهله، حقانیت نبوت پیامبر خود را برای مسیحیان آشکار و جهانیان را با مقام و منزلت حضرت علی(علیه‌السلام) و اهل بیت(علیهم‌السلام) آشنا کرد، از این رو این روز، از بزرگ‌ترین اعیاد اسلامی و سرورانگیزترین روزهای مؤمنان به شمار می‌رود و بر هر مسلمان واجب است تا آنجا که می‌تواند شکر این نعمت را به جا آورد.
به همین مناسبت بیست و چهارم ذی‌الحجه اعمال و مستحباتی چون غسل، روزه، نماز، دعا و... دارد که در کتب ادعیه و مفاتیح الجنان مرحوم محدث قمی موجود است.
آری! اهل بیت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) یعنی علی(علیه‌السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و حسن و حسین(علیهماالسلام) مایه عزت و شرف و بزرگی دین اسلام هستند و به نور آن هاست که اسلام در جهان می‌درخشد. همه آنچه بیان شد، از عظمت امامت، ولایت و تفکر دین حکایت دارد و بیانگر این است که اگر مسلمانان از دامن اهل بیت(علیهم‌السلام) جدا نشوند، نجات خواهند یافت.
* کارکرد جریان مباهله چیست؟
این قضیه کارکردهای گوناگونی دارد، اما مهم‌ترین آن سندی بر حقانیت شیعه است. شیخ مفید می‌گوید: «خدای متعال در آیه مباهله حکم کرده که علی(علیه‌السلام) جان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است، از این حکم معلوم می‌شود، امیرمؤمنان علی(علیه‌السلام) به بالاترین درجه فضیلت و برتری نائل شده و با پیامبر(صلی الله علیه و آله) در کمال و عصمت از گناهان، مشترک است. »
در یکی از گفت‌وگوهای امام رضا(علیه‌السلام) با مأمون، آمده است که مأمون از حضرت پرسید: شما چه دلیلی بر خلافت جدتان علی بن ابی طالب پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) دارید؟ امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: «آیه انفسنا؛ آیه مباهله»
علامه سیدعلی اصغر بروجردی، در کتاب «طرائف المقال» در توضیح سخن امام رضا(علیه‌السلام) می‌نویسد: بدون تردید در صحنه مباهله به غیر از اصحاب کساء هیچ کس دیگر از مسلمانان حضور نداشت و اگر به غیر از علی(علیه‌السلام) مرد با فضیلت دیگری که به اندازه او در نزد رسول گرامی اسلام موقعیت و منزلت والایی کسب کرده بود، وجود داشت، هیچ گاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) علی(علیه‌السلام) را به جای او گزینش نمی‌کرد یا دست‌کم به همراه علی(علیه‌السلام) او را نیز می‌آورد. اما آیه مباهله و شأن نزول آن گواهی می‌دهد که علی(علیه‌السلام) شایسته‌ترین و بافضیلت‌ترین فرد در میان یاران پیامبر(صلی الله علیه و آله) بود.
سخن رسول گرامی اسلام در روز مباهله شاهد دیگری بر این مدعاست. آن حضرت هنگام مباهله با نصارای نجران با اشاره به علی(علیه‌السلام) فرمود: «اللهم هذا نفسی وهو عندی عدل نفسی» پروردگارا این(علی) جان من است و او در نزد من معادل نفس من است.
برای همین بود که امیرمؤمنان علی(علیه‌السلام) در اوج مظلومیت خویش در ماجرای شورای خلافت، خطاب به اهل شورا با آیه مباهله احتجاج کرد. ابن حجر هیثمی از محدثان اهل سنت کلام علی(علیه‌السلام) خطاب به اهل شورا را چنین نقل می‌کند: «انشدکم الله هل فیکم احد جعله الله نفس النبی، وابناءه ابناءه، ونساءه، نسائه غیری» شما را به خدا قسم می‌دهم، آیا به غیر از من در میان شما کسی هست که خداوند او را جان پیامبر و فرزندانش را فرزندان پیامبر و زنانش را زنان پیامبر قرار داده باشد؟ » همه یکصدا گفتند: نه؛ به غیر از تو چنین فردی را سراغ نداریم.
نظر شما